Në jug të Shqipërisë, Gjirokastra dhe Berati përfaqësojnë dy nga modelet më të spikatura të arkitekturës së qyteteve historike, sot të mbrojtura nga UNESCO.
Shtëpitë gjirokastrite, të njohura si “kullat muzeale”, janë ndërtuar me gurë gri të latuar, me çati guri, dritare të shumta dhe struktura të larta që ngjasojnë me kulla mbrojtëse. Ato kanë funksionuar si banesa të familjeve të mëdha, me ndarje të shumta të brendshme, oda pritjeje, oxhakë të punuar dhe dritare karakteristike të ngushta e të gjata.
Në katet e sipërme ndodhen oda e miqve dhe tavanet e gdhendura, ndërsa katet e poshtme kanë shërbyer si magazina apo ambiente pune.
Shtëpitë e Beratit, të ndërtuara në stilin karakteristik të lagjeve Gorica e Mangalem, dallohen për fasada të bardha, dritare të shumta që krijojnë efektin e “qytetit me një mijë e një dritare”, ballkone druri dhe mure të fortifikuara. Materialet e përdorura janë guri, druri dhe qerpiçi, të kombinuar në mënyrë harmonike.
Të dy qytetet janë shembuj të rrallë të arkitekturës osmane të shekujve XVIII–XIX, të ndërthurur me elemente vendase dhe mjeshtëri të lartë artizanale.
